Excuusdieren

In mijn troosteloze en van rijtjeshuizen omgeven buurt begint de lente altijd vroeg. Om een of andere reden, misschien om de buurt minder troosteloos maken, heeft de gemeente hem vol sierkersen gezet. Op mijn dagelijkse wandelingen zie ik dat er weer bloesem aan de bomen zit en het treft me dat de wisseling van seizoenen gewoon doorgaat; die is niet afgelast.

Ik had nooit verwacht dit te zeggen, maar in deze tijd ben ik blij om in Amstelveen te wonen. Gister las ik in het nieuws over drukte op de stranden en in het Amsterdamse bos. In Amstelveen kan ik wandelen door de weilanden achter mijn huis zonder meer dan een paar hardlopers tegen te komen.

In tijden waarin de opties voor weekendactiviteiten drastisch verminderd zijn valt de fantasieloosheid van de gemiddelde Nederlander op. We staan massaal in de rij bij de bouwmarkt, de milieustraat of voor het Japanse bloesempark. En massaal maken we ons op Twitter boos over al die mensen bij de bouwmarkt, milieustraat, het bloesempark. 

Dat de gemiddelde mens liever zijn batterijen en verfpotten bij elkaar zoekt om die naar de afvalverwerking te brengen dan thuis een boek te lezen geeft me weinig hoop voor de campagne #ikleesthuis. 

Onder het wandelen moet ik steeds denken aan het voorjaar van 2005. Midden maart lag er ineens meters hoge sneeuw en kregen alle scholen ijsvrij. Ik herinner me hoe deze verstoring van de normale orde me opwond; ik liep met mijn regenlaarzen door de sneeuw, mensen knikten vriendelijk naar me en riepen: ‘Lekker hè, ijsvrij?!’

Ook nu is contact leggen met vreemden makkelijker: elke blik die ik uitwissel is een blik van verstandhouding. Sommige wandelaars glimlachen verlegen en honden lijken vaker hun oren op te richten als ik aan kom lopen, alsof ook zij doorhebben dat elk mens dat hun pad kruist nu een curiositeit is.

Iemand vertelde me deze week dat in Italië de excuushond is opgedoken, een tijdelijke leenhond die mensen een alibi geeft om kort naar buiten te kunnen. Dieren hebben iets troostrijks nu; de social distancing geldt niet voor hen, we kunnen zoveel met onze huisdieren knuffelen als we willen.

Ik overweeg om weer een vetbolletje aan de plantenbak op mijn balkon te hangen. In februari haalde ik het weg omdat het leek alsof de koolmeesjes steeds dikker werden. Ik vraag me af of ze er nog op af komen, nu er met het voorjaar ook meer voedsel is.

Ik hoor ze elke ochtend zingen vanuit de appelboom. Buiten klinkt de troost van onverschilligheid.

In de eerste nacht

In de eerste nacht nadat ik had

gehoord dat hij ziek was

schrok ik wakker.

Het waaide buiten. Het waait, zei

jij, die nog geen oog dicht had

gedaan, en je glimlachte.

Ik begreep het pas later.

Wat er ook is, het zal de natuur

een zorg zijn.

Het waait, het waaide – buiten klonk

de troost van de onverschilligheid.

Wim Brands
uit: 's Middags zwem ik in de Noordzee, 2014.

Lees hier de vorige blog: Pleinvrees.

Pleinvrees

Elk videogesprek begint met technische en emotionele tekortkomingen. Een vriendin schermt haar hoofd af en zegt: ‘Ik vind dit zo ongemakkelijk.’ Een andere vriendin vertelt dat ze voordat ze mij aan de lijn kreeg, al tien minuten naar haar eigen gezicht zat te kijken. Een vriend zegt: ‘Je mond beweegt wel maar ik hoor niets.’

Sinds deze coronacrisis gaande is, vraag ik me af in hoeverre videobelbedrijven als Skype en Zoom profiteren van alle mensen die thuiszitten; hoeveel hun omzet de afgelopen dagen gestegen is. Dat soort prozaïsche vragen stel ik mezelf niet van nature, maar blijkbaar is dit wat twee jaar werken als zzp’er met me gedaan heeft – ik wil van iedereen zijn omzet weten.

Vanochtend ben ik onverwacht lang bezig geweest met ontdekken hoe ik iemand uitnodig voor een gesprek op Zoom. Dat ging totaal niet intuïtief: op Zoom moet je een ‘meeting inlassen’ om met iemand te kunnen videobellen, wat betekent dat je eerst zelf in beeld verschijnt en je dan iemand uit kunt nodigen voor het gesprek. Terwijl ik wacht tot een vriend deelneemt aan de meeting blader ik door een tijdschrift en zie ik op mijn scherm hoe ik eruitzie als ik nonchalant probeer te doen. Het beeldscherm knipt een deel van mijn kamer uit: het treft me dat mijn groene fauteuil, mijn Billy-boekenkast en het kastje met de schrijfmachine zo veel beter tot hun recht komen, alsof mijn meubels eigenlijk bordkartonnen decorstukken zijn, bedoeld voor de camera. Terwijl ik wacht schiet me te binnen dat die woorden hetzelfde betekenen, camera en kamer, als ik het me goed herinner van Latijn.

Zodra de vriend opneemt plaatst Zoom zijn beeltenis even groot naast het mijne, zodat ik niet alleen met hem maar ook met mezelf moet praten.

Mijn broer heeft me weleens verteld dat onze opa in de war raakt als hij zichzelf met zijn telefoon filmt onder het skypen. ‘Waarom ben je zo smal en beweeg je zoveel?’ vraagt opa keer op keer, al heeft mijn broer het al meermaals toegelicht. Nu ik in deze periode vaker videobel, begrijp ik de verwarring van mijn opa wel. Ik wil mijn vrienden breed zien, ik wil een glimp opvangen van hun omgeving. Ik wil ze betrappen op slingerend wasgoed en etensresten. Het liefst zou ik ze bekijken terwijl ze het niet doorhebben, zoals op zo’n livestream van broedende vogels in een huisje.

Gister beving me het plan om voor deze periode van thuiszitten online een extravagante jurk te kopen – iets waarmee ik nooit over straat zou gaan – en die thuis aan te trekken. Pas toen een vriend benadrukte dat dit geen zin heeft, omdat niemand me hier ziet, begreep ik hoe raar het idee was. Mijn digitale contact heeft de afgelopen dagen zo’n vlucht genomen dat ik soms vergeet dat er inderdaad niemand is die mij ziet, dat ik gewoon alleen ben.

Ik kan niet stoppen met het nieuws lezen en delen, met audioberichten inspreken voor mijn familie en met videobellen. Hoewel ik me als papierliefhebber altijd tegen smartphone-apps verzet heb, ga ik er nu aan te buiten. In een idee dat al sluimerde, namelijk dat ik digitaal een betere versie van mezelf ben, begin ik steeds meer te geloven. Misschien dat ik daarom tot nog toe goed met het relatieve isolement kon leven.

De virtuele wereld heeft raakvlakken met dromen. Opvallend is dat in deze tijden van social distancing veel mensen kleurrijke erotische dromen hebben. Mijn eigen toppunt was een droom waarin ik als vrouw beschikte over een piemel. Als dromen de bezwering zijn van waar je overdag onbewust voor vreest, wat volgens mij is wat psychoanalytici beweren, dan zouden die erotische dromen in deze quarantaine weleens een therapeutische werking kunnen hebben.

Waarmee ik niet wil zeggen dat die dromen de echte, fysieke aanraking kunnen vervangen. Zoals ook virtueel contact het echte contact niet volledig kan vervangen. Maar een webcam kan iets dat van bordkarton is echt laten lijken, en iets lelijks mooi maken. De camera, mijn kamer, legt een filter over alles wat van buiten komt.

In mijn meest angstige periodes vind ik plekken met groepen onbekende mensen afschrikwekkend, maar ook door een winkel lopen met felle lichten en uitstekende rekken is onbehaaglijk. De driedimensionaliteit overweldigt me. Mijn huis is dan als mijn huid, die me beschermt, bij elkaar houdt en afsluit van buiten.

Deze corona-tijd normaliseert een neiging tot pleinvrees. De ene ziekte heft de andere op, maakt hem onschadelijk. Ondertussen loopt de wereld buiten over in mijn scherm. Er is de werkelijkheid op de grens van een werkelijkheid.

alles is er 

De geluiden die van buiten komen

maken hem glazig als een sterrenkijker

het zou kunnen neerdalen

wat dan ook, maar

het is ochtend

het is alleen een ochtend

eenzaam, eetbaar, zonnig

de letters zijn zeer scherp binnen in hem

pas uitgevonden

zij vallen in langzame vormen

zij raken langzaam zichzelf

op de grens van een nevel die al

door de zon is verdreven

het licht, alles

is er vanochtend: de werkelijkheid

op de grens van een werkelijkheid.

Gerrit Kouwenaar
uit: van woorden gemaakt, 2017

Lees hier blog 2: Excuusdieren